Czas czytania - 4 min
Czym różnią się dostępne podłoża?
Maści to jedne z częstszych leków recepturowych do sporządzenia w aptece. Ich podstawą jest podłoże, które powinno mieć odpowiednie właściwości aby kuracja lekiem była skuteczna.
Pamiętajmy, że maści to półstałe postacie leku recepturowego, które zawierają substancje lecznicze. Mogą być one zawieszone, rozpuszczone lub zemulgowane w podłożu.
Podłoża z kolei, powinny posiadać odpowiednie właściwości – w tym lepkość, rozsmarowywalność, przyczepność do skóry lub błon śluzowych a także trwałość fizykochemiczną.
Podział podłoży maściowych
Podstawowy podział podłoży maściowych dotyczy ich składu i właściwości fizykochemicznych.
Wyróżniamy:
- podłoża lipofilowe bezwodne – zaliczamy tu wazeliną, parafinę stałą, smalec wieprzowy, lanolinę bezwodną a także oleje silikonowe
Klasycznym przykładem jest tu wazelina – podłoże węglowodorowe. W zależności od stopnia oczyszczenia wyróżniamy wazeliną białą i żółtą. Cechują się one bardzo wysoką trwałością, niską tendencją do utleniania, jednak nie mają one zdolności wiązania wody. 100g wazeliny jest w stanie wchłonąć zaledwie kilka g wody, co znacznie utrudnia sporządzanie leków z jej udziałem.
- podłoża absorpcyjne – to podłoża lipofilowe bezwodne, które zawierają emulgator dlatego są wstanie wiązać znaczną ilość wody.
Do tej grupy należą mieszaniny lanoliny z wazeliną żółtą (maść miękka lub maść prosta) oraz mieszaniny węglowodorów z emulgatorami – zarówno w/o lub o/w.
Do podłóż absorpcyjnych z emulgatorami w/o należą: podłoże cholesterolowe, euceryna i wazelina hydrofilowa (wazelina z dodatkiem wosku, cholesterolu oraz alkoholu stearylowego). Natomiast do podłóż z emulgatorami o/w zaliczamy maść emulgującą niejonową lub Ung. cetomacrogolis. Do ich powstania stosuje się emulgatory takie jak cetomakrogol lub Polisorbat 60.
- podłoża absorpcyjne uwodnione
Należy tu bardzo popularna maść zmiękczająca (Ung. Leniens), zwana też Cold cream, która w oleju rzepakowym zawiera dwa emulgatory – olbrot i wosk oraz zemulgowaną wodę, która po aplikacji wydziela się i odparowuje, co daje uczucie chłodzenia.
Kolejną, klasycznym podłożem maściowym w tej kategorii jest mieszanina lanoliny z wazeliną i euceryną w równych częściach.
- amfifilowe
Najważniejszym przykładem jest tu Lekobaza, która zwiera zarówno emulgatory o/w jak i w/o oraz wodę w dużej ilości – ok. 40%. Jej liczba wodna wynosi około 300. Nadaje się do maści wielofazowych oraz z witaminami, ponieważ nie daje niezgodności z witaminami solubilizowanymi.
- podłoża rozpuszczalne w wodzie
Do tej kategorii należą hydrożele oraz żele makrogolowe. W recepturze aptecznej spotykamy się z nimi rzadko ze względu na trudno dostępne składniki. Częściej zetkniemy się z nimi w gotowych preparatach.
Podstawowe różnice między podłożami – liczba wodna
Liczba wodna to wskaźnik, który mówi nam ile g wody jest w stanie trwale wchłonąć 100g zastosowanego podłoża. Znajomość liczby wodnej dla poszczególnych podłoży, to podstawowa wiedza podczas sporządzania maści recepturowych.
Do podłóż o małej liczbie wodnej zaliczamy:
– wazelinę żółtą i białą – ok. 7-10
– smalec – 7-16
– Lekobazę lux – ok. 10
Do podłóż o wysokiej liczbie wodnej zaliczamy:
– Eucerynę – ok. 300
– Lekobazę i Hascobazę – 300 lub więcej (praktycznie nieograniczone możliwości wiązania wody, aż do konsystencji mleczka)
– Maść cholesterolową – ok. 120
– Lanolinę – ok. 200
Nowoczesne podłoża maściowe
Do nowoczesnych podłoży maściowych, oprócz opisanych Lekobazy i Hascobazy , zaliczamy także:
- Pentravan – podłoże o budowie liposomalnej, które ułatwiają przenikanie substancji leczniczej w głębsze warstwy skóry; zalecane jest szczególnie do maści miejscowo znieczulających, przeciwświądowych oraz do witamin.
Ważna uwaga! Ze względu na delikatną strukturę liposomów, podłoża tego nie należy mieszać w unguatorze na wysokich obrotach.
- Lekobazę LUX – w odróżnieniu od klasycznej Lekobazy, ma bardzo małą liczbę wodną (ok. 10). Lekobaza LUX zawiera w składzie aż 65% wody i emulgatory w/o. Jest podłożem lipofilowym i trudno zmywalnym wodą.
Źródła:
Jachowicz R. (red.) Receptura apteczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015
Sznitowska M. (red.). Farmacja stosowana technologia postaci leku. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017
