Wypalenie zawodowe – jak je rozpoznać i leczyć?

Stresujący okres, chwilowe zmęczenie, czy już wypalenie zawodowe? Sprawdź z nami, czym się charakteryzuje oraz jak mu przeciwdziałać!

Wypalenie zawodowe u farmaceutów – przyczyny pozakomunikacyjne

Niewątpliwie czynniki interpersonalne stanowią największą składową zawodowego wypalenia magistrów farmacji, jednak nie można zapominać o czynnikach organizacyjnych i indywidualnych. Zależnie od miejsca zatrudnienia, oliwy do ognia może dolać biurokracja, brak możliwości rozwoju czy mało zróżnicowana grupa pacjentów i obowiązków. O wiele bardziej złożone są indywidualne predyspozycje do ujawnienia syndromu wypalenia, na które składają się:

czynniki osobowościowe – neurotyczność, bierne radzenie sobie ze stresem oraz niska odporność psychiczna;
czynniki demograficzne – płeć (na niekorzyść kobiet), wiek (na niekorzyść młodszych pracowników), wykształcenie (na niekorzyść osób po studiach wyższych) oraz stan cywilny (na niekorzyść osób samotnych).

Odnosząc się stricte do pracy w aptekach, farmaceuci upatrują swojego wypalenia zawodowego w:

niemożności zaspokojenia wewnętrznej potrzeby związanej z klinicznym aspektem pracy w aspekcie ochrony zdrowia publicznego,
braku odpowiedniej liczby pracowników zatrudnionych w aptece, która będzie korelować z obciążeniem placówki przez pacjentów,
nadmiernych obowiązkach administracyjnych, zaburzających równowagę czasu pracy przy pierwszym stole,
niewystarczającej ilości czasu na wykonywanie kluczowych obowiązków, pozwalających na osiągnięcie wewnętrznej satysfakcji.

Etapy wypalenia zawodowego

1. etap – miesiąc miodowy

Poczucie pełnej satysfakcji, zauroczenie pracą, duma z osiągnięć zawodowych, skłonność do entuzjazmu.

2. etap – przebudzenie

Tendencja do przepracowywania się w celu utrzymania idealistycznego obrazu swojej pracy, który coraz częściej zdaje się być nierealistyczny.

3. etap – szorstkość

Pojawienie się kłopotów w bezpośrednich kontaktach. Konieczność zwiększenia wysiłków, aby wykonywać codzienne obowiązki.

4. etap – wypalenie pełnoobjawowe

Wyczerpanie fizyczne i psychiczne, pojawienie się stanów depresyjnych, nasilenie się poczucia pustki i samotności, chęć ucieczki z pracy.

5. etap – odradzanie się

Faza zdrowienia i regeneracji po negatywnych skutkach wywołanych wypaleniem.

Zespół zmęczenia współczuciem

Statystyki prowadzone w oparciu o przeprowadzone obserwacje społeczne i eksperymenty psychologiczne pozwalają jasno stwierdzić, że najbardziej narażone na zawodowe wypalenie są osoby pozostające w ścisłym kontakcie z drugim człowiekiem. Nic dziwnego, bowiem relacje międzyosobnicze są z natury trudne, a społeczny brak kompetencji w zakresie skutecznej komunikacji jest zauważalny na każdym kroku. Stąd też wśród grup najsilniej podatnych na wystąpienie wypalenia zawodowego wymienia się nauczycieli, lekarzy, pielęgniarki czy właśnie farmaceutów. Praca na każdym z tych stanowisk wymaga ogromnego zaangażowania i poświęcenia, które w połączeniu z nieuniknionym chronicznym fizycznym zmęczeniem stanowi czynnik predysponujący do powstania emocjonalnego wyczerpania.

Zespół zmęczenia współczuciem opisał po raz pierwszy w 1995 roku dyrektor Instytutu Traumatologii Uniwersytetu Tulane, Charles Figley. Pojawia się on wśród pracowników ochrony zdrowia, ale i pracowników zawodów wysokiego ryzyka, kiedy dana osoba zbyt empatycznie troszczy się o dobro innej jednostki. Często farmaceuta spotyka pacjenta systematycznie, zaczynając traktować daną osobę jako bliższą od innych. Kiedy jednak mimo rad i pomocy farmakoterapia nie przynosi należytego skutku, pacjent marnieje w oczach, a recepty opiewają na kolejne medykamenty, poczucie, że nie jest się w stanie poprawić stanu zdrowia tej osoby, prowadzi do zużycia energetycznego i duchowego cierpienia.

Ten typ zawodowego wypalenia dotyka częściej osoby empatyczne i wysoko wrażliwe (ang. HSP – Highly Sensitive Person), jednak istnieją proste mechanizmy minimalizowania szans jego wystąpienia. Już zwykła interakcja z przyjaciółmi czy prośba o wsparcie rodziny w postaci zwykłej rozmowy to doskonały sposób na uwolnienie się od problemów i zmniejszenie emocjonalnego obciążenia.

Leczenie i profilaktyka

Oto kilka zasad, które warto przestrzegać, aby poradzić sobie z problemem wypalenia zawodowego:

dbanie o pozytywną atmosferę w miejscu pracy oraz dobre relacje z współpracownikami i pacjentami,
precyzyjne określenie zakresu swoich obowiązków zawodowych,
generowanie sposobów na utrzymywanie i odnajdywanie satysfakcji z pracy,
asertywność i skuteczna komunikacja z zespołem i pacjentami,
dobra organizacja pracy (umiejętność zarządzania czasem),
docenianie swoich osiągnięć zawodowych,
troska o swój rozwój swoich kompetencji i podejmowanie się nowych wyzwań,
wyznaczanie realistycznych oczekiwań i celów,
minimalizowanie występowania lub rozwiązywanie na bieżąco wszelkich konfliktów i problemów,
przestrzeganie zasad koncepcji work-life balance.